We leven langer dan ooit. Maar zijn we ook gezonder?Over gezondheid, ziekte en wat we onderweg zijn kwijtgeraakt.
Als we jagers-verzamelaars waren gebleven, zou de wereld er fundamenteel anders uitzien — niet alleen qua landschap, maar vooral qua mens-zijn.
De wereld zelf
Veel meer natuur: bossen, savannes, wetlands en wilde dieren zouden dominant zijn. Geen megasteden, nauwelijks akkers.
Kleine groepen mensen (20–50 personen) verspreid over grote gebieden.
Geen massale ontbossing, geen industriële vervuiling, geen klimaatcrisis zoals nu.
Hoe mensen zouden leven
Mobiel leven: mensen trekken mee met seizoenen en voedselbronnen.
Sterke band met land en dieren: alles heeft betekenis, niets is “bezit” in moderne zin.
Weinig bezit: wat je draagt, wat je gebruikt meer is ballast.
Spiritualiteit
Animistisch wereldbeeld
Alles leeft: dieren, bomen, rivieren, voorouders.
Rituelen verweven met het dagelijks leven, niet afgescheiden als “religie”.
Geen dogma’s, geen heilige boeken — kennis werd doorleefd en doorverteld.
Wat we níét zouden hebben
Geen staten, geen belasting, geen legers.
Geen geld, geen schuld.
Geen scholen, ziekenhuizen of internet.
Minder medische kennis → hogere kindersterfte en kortere levensduur.
Zou het “beter” zijn?
Dat hangt af van wat je onder beter verstaat.
Beter voor: verbinding, zingeving, natuur, mentale rust
Minder voor: comfort, technologie, medische zorg, individuele vrijheid om los van de groep te leven
Eerlijk gezegd…
Veel mensen voelen vandaag een innerlijke spanning omdat ons lichaam en brein nog steeds grotendeels zijn afgestemd op dat oude leven, terwijl we leven in een kunstmatig, snel en hiërarchisch systeem.
Het oerbrein in een moderne kooi
Ons oerbrein (reptielen- en zoogdierenbrein) is gevormd in honderdduizenden jaren jagers-verzamelaarsbestaan.
Het kent maar een paar hoofdvragen: Ben ik veilig?Hoor ik bij de groep? Is er genoeg (voedsel, rust, nabijheid)?
Dat brein begrijpt geen e-mails, cijfers, systemen of abstracte dreiging. Voor het oerbrein is: sociale afwijzing = levensgevaar constante prikkels = alarmstand, controleverlies = doodsangst,
En precies dát is ons huidige leven. Ik vertel je meer over het het oerbrein in mijn blog, "Het oerbrein vs mensbrein, wie zit er achter het stuur?"
Waarom zoveel mensen leeg, boos of uitgeput zijn
In jagers-verzamelaarsgroepen:
stress → actie → ontlading → rust
conflict → direct → opgelost
werk → fysiek → zinvol → klaar
Nu:
stress → ingeslikt → vastgezet in het lichaam
conflict → onderdrukt → online uitgevochten
werk → abstract → eindeloos → nooit “af”
Het lichaam denkt: ik zit vast in gevaar en kan niet vluchten of vechten.
Dat is een recept voor: burn-out, depressie, angst
chronische ontsteking, hormonale ontregeling.
Je ziet: dit is geen “zwakte”, dit is biologie.
Natuurspiritualiteit: geen geloof, maar herinneren
Voor jagers-verzamelaars was spiritualiteit geen apart domein. Het was: luisteren, afstemmen, eerbied
Niet: “ik geloof”, maar: “ik ervaar”.
Alles had geest: het dier dat zich gaf, de boom die beschutting bood, de rivier die nam en schonk.
Dat creëerde wederkerigheid, geen overheersing.
Wat we kwijt zijn geraakt.
Met landbouw, bezit en hiërarchie: werd de mens losgekoppeld van cycli, werd natuur iets om te beheersen, werd spiritualiteit dogma, werd het lichaam iets dat moest functioneren
Veel mensen voelen daarom: “Ik leef, maar ik bén er niet echt.”
Dat gevoel is geen depressie alleen het is ontworteling.
Wat we wél kunnen terughalen (zonder grotten of speren)
Niet door terug te gaan, maar door in te weven:
1. Ritme boven prestatie, leven met daglicht, seizoensdenken, rust zonder schuldgevoel
2. Lichaam eerst, hoofd later, lopen, dragen, graven, koken, ademen vóór analyseren
3. Kleine tribes, 2–5 mensen waar je écht jezelf mag zijn, geen rol, geen masker
4. Eerbied, dankbaarheid voor eten, bewust omgaan met dood (ook symbolisch), rouw en vreugde laten bestaan
5. Waarheid spreken, In kleine groepen was liegen gevaarlijk. Eerlijkheid hield de groep levend.
Niet terug naar toen. Maar vooruit, met het oude kompas.
Welvaartsziekten
Jagers-verzamelaars hadden vrijwel geen last van: obesitas, type 2 diabetes, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten, veel hormonale ontregelingen, chronische ontstekingen, burn-out / depressie zoals wij die kennen
👉 Deze ziekten zijn direct gekoppeld aan: landbouw (graanoverschotten), eenzijdige voeding, sedentaire leefstijl, chronische stress, toxische belasting
Dat is inmiddels ook antropologisch goed onderbouwd.
Infectieziekten: hier komt de nuance, men vaak jonger stierf, maar:
Virussen bestonden wél. Virussen bestaan al miljarden jaren, lang vóór de mens. Ook jagers-verzamelaars kwamen ze tegen. Maar: ze waren minder talrijk, verspreidden zich minder explosief, veroorzaakten geen pandemieën zoals nu
Waarom?
Zoonosen: niet nul, maar zeldzaam. Massale zoönosen ontstonden pas ná:veeteelt, domesticatie, grote dichtheden mensen + dieren
Denk aan: mazelen, griep, pokken → afkomstig van vee
Bij jagers-verzamelaars: incidenteel contact met wilde dieren, geen stallen, geen mesthopen, geen megakuddes, geen permanente kruisbesmetting.
➡️ Dus: zoönosen waren zeldzaam, lokaal en doofden uit
➡️ Niet: structureel, wereldwijd en muterend
Dat verschil is cruciaal.
Wat de echte omslag veroorzaakte
De grote ziekte-explosie begon bij:
1. Landbouw
2. Sedentaire dorpen
3. Opslag van voedsel
4. Samenleven met dieren
5. Grote populaties
Vanaf dát moment:
konden virussen blijven circuleren werden ze agressiever, ontstonden epidemieën
Met andere woorden: het probleem is niet de natuur, maar hoe wij haar zijn gaan organiseren.
Kanker
Kanker kwam bij jagers-verzamelaars extreem weinig voor. Niet nul, maar: zeldzaam, meestal op hogere leeftijd, vaak niet het primaire doodsoorzaak
Waarom zo weinig?
Geen ultrabewerkte voeding.
Nauwelijks chronische ontsteking
Geen continue blootstelling aan: pesticiden, zware metalen,vindustriële chemicaliën.
Weinig hormonale ontregeling
Sterk en actief lichaam → gezonde celdeling
Kanker is voor een groot deel een ziekte van langdurige belasting + lange levensduur in een toxische omgeving.
Dat verklaart ook waarom:
in mummies en oude skeletten kanker sporadisch wordt gevonden maar pas echt explodeert na industrialisatie.
Spierziekten
Chronische spierziekten zoals wij die nu kennen: spierafbraak, sarcopenie,vfibromyalgie-achtige beelden, functionele zwakte kwamen nauwelijks voor.
Waarom?
Dagelijkse, natuurlijke beweging, Geen langdurig zitten Spieren werden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn: dragen, lopen, klimmen, werken in rotaties
Geen scheiding tussen “sporten” en “leven” Wat wél voorkwam: acute blessures, slijtage door trauma, maar geen systemische spierziekte-epidemieën.
Erfelijke ziekten
Erfelijke spier- of stofwisselingsziekten: bestonden wel
maar: kwamen minder vaak tot uiting, werden niet generaties lang “doorgedragen” in grote populaties, vaak leidend tot vroege selectie
Dat is geen waardeoordeel, maar biologie.
Samengevat – eerlijk en zuiver
Veel moderne ziekten zijn geen “pech”,
maar signalen van een mismatch tussen lichaam en leefwereld.
Kanker, spierziekten, auto-immuunziekten, metabole ontregeling — ze delen één gemene deler: chronische verstoring.
Niet één oorzaak.
Maar een systeem dat niet meer past bij het lichaam dat we hebben.
Jagers-verzamelaars:
✔️ nauwelijks welvaartsziekten
✔️ sterke fysieke gezondheid
✔️ lage chronische stress
❌ hogere sterfte door verwonding, bevalling, acute infectie
❌ geen antibiotica of moderne zorg
Moderne mens:
✔️ medische technologie
❌ massale welvaartsziekten
❌ chronische stress
❌ systeemziekte (lichaam ≠ leefomgeving)
De diepere waarheid
De moderne mens sterft later, maar leeft vaak zieker.
De jager-verzamelaar stierf soms eerder,
maar leefde vaak meer in balans tot het einde.
Afsluiting
Dit is geen pleidooi om terug te gaan naar grotten of speren.
Wel om te erkennen dat gezondheid niet alleen in medische oplossingen zit, maar in herinneren hoe we bedoeld zijn te leven.
Misschien is de echte vraag niet: hoe zouden zij hebben geleefd?
Maar: hoe kunnen wij vandaag weer iets van die balans terughalen?
Reactie plaatsen
Reacties